Trudności z poruszaniem się, z mówieniem lub porażenie jednej strony ciała to nie jedyne konsekwencje udaru mózgu. Równie często pojawiają się problemy z połykaniem. Zaburzenia połykania – czyli dysfagia, utrudniają codzienne funkcjonowanie, wydłużają rehabilitację i co najbardziej istotne – mogą mieć poważne konsekwencje zdrowotne. 

Połykanie, to czynność półautomatyczna, czyli tylko częściowo zależna od naszej woli. Tylko początkowy etap (nazywany fazą ustną) - rozdrabnianie jedzenia oraz jego transport do gardła świadomie kontrolujemy. Pozostałe etapy, (czyli tak zwane fazy gardłowa i przełykowa), związane z przechodzeniem kęsa przez gardło i przełyk do żołądka zachodzą już automatycznie - niezależnie od naszej woli. 

W prawidłowy proces połykania zaangażowanych jest wiele mięśni i różne struktury układu nerwowego. Dlatego też, jeśli w wyniku udaru mózgu zostanie uszkodzona któraś z tych struktur a praca mięśni odpowiedzialnych za przełykanie zostanie zakłócona, może dojść do wystąpienia zaburzeń połykania, czyli dysfagii neurogennej. Dysfagia neurogenna może towarzyszyć również innym chorobom neurologicznym (np. stwardnieniu rozsianemu, chorobie Parkinsona, SLA, chorobie Wilsona itp.) 

Objawy dysfagii mogą przybierać różne nasilenie: od trudności z gryzieniem i żuciem, wydłużonym spożywaniem posiłków, krztuszeniem się aż do sytuacji bardzo niebezpiecznej, gdy pokarmy, płyny czy nawet ślina przedostają do dróg oddechowych.

Aspiracja, czyli właśnie to przedostawanie się pokarmów, płynów czy śliny do dolnych dróg oddechowych, może prowadzić do odwodnienia, niedożywienia, nawracających zapaleń płuc, a nawet śmierci. Dlatego w razie zauważenia problemów z połykaniem u siebie lub u kogoś z bliskich, należy zwrócić się do lekarza neurologa. Może on zlecić dodatkowe badania np. videoendoskopowe badanie połykania i jeśli będzie taka konieczność skierować do wykwalifikowanego neurologopedy. 

Trudności z połykaniem, które można zaobserwować u osoby z dysfagią neurogenną to:

  • wyciekanie śliny lub płynów z ust,
  • dłuższy niż przed chorobą czas spożywania posiłków,
  • męczliwość podczas jedzenia,
  • trudności z żuciem,
  • trudności z przesunięciem kęsa w stronę gardła,
  • kaszel w trakcie jedzenia lub picia albo po posiłku,
  • krztuszenie się podczas jedzenia lub picia,
  • ulewanie się płynów przez nos,
  • pozostawanie jedzenia w jamie ustnej (w policzku lub na języku) mimo przełknięcia,
  • uczucie zalegania jedzenia w gardle,
  • dyskomfort lub ból podczas przełykania,
  • częste odchrząkiwanie,
  • trudności z odkrztuszaniem. 

Dysfagia neurogenna znacznie obniża komfort życia i może mieć groźne powikłania, jednak dzięki terapii prowadzonej przez neurologopedę wielu chorym można pomóc. Terapia neurologopedyczna w przypadku zaburzeń połykania polega na wykonywaniu odpowiednich ćwiczeń warg, języka, podniebienia miękkiego i innych mięśni odpowiedzialnych za przełykanie.

Może również dotyczyć zmiany konsystencji pokarmów oraz pewnych zasad przyjmowania posiłków - np. unikania pokarmów z drobinkami, kruchych, picia przez słomkę lub z odpowiednich naczyń, zagęszczania płynów odpowiednimi preparatami itp. 

Warto pamiętać, żeby w razie trudności zgłosić się do specjalisty. Dzięki odpowiednim ćwiczeniom u części chorych można osiągnąć pełną lub znaczną poprawę funkcji połykania. Dlatego bardzo zachęcam również do skorzystaniaz naszego poradnika z ćwiczeniami video dla pacjentów – Zaburzenia połykania – dysfagia w przebiegu chorób neurologicznych.


Bibliografia:

Ekberg O. Dysphagia. Diagnosis and Treatment. Springer, 2012.

Daniels S.K., Huckabee M.L., Behrmann. Dysphagia Following Stroke. Plural Publishing, Incorporated, 2013.

Litwin M., Pietrzyk I. Diagnoza i terapia dysfagii- film instruktażowy. Wydawnictwo Komlogo, Gliwice 2013.